• दिशादर्शकाकडे जा
  • मुख्य विषयाकडे जा
  • अ-
  • अ
  • अ +
  • अ
  • अ
  • English
  • लॉगिन करा
Government of India
जलसंपदा विभाग
महाराष्ट्र शासन, भारत
  • मुख्य पृष्ठ
  • आमच्याबद्दल
    • जलसंपदा विभागाचा इतिहास
    • संघटना तक्ता
    • संपर्क निर्देशिका
    • छायाचित्र आणि व्हिडिओ गॅलरी
    • नोकरी ची संधी
  • ज्ञान केंद्र
    • अधिनियम आणि नियम
      • धरण सुरक्षितता नियम २०२१
      • म. सि. प. शे. व्य. नियम २००६
      • म. सि. प. शे. व्य. कायदा २००५
      • सादरीकरण -म.सि.प.शे.व्य.कायदा २००५
      • वन संरक्षण अधिनियम 1980
      • महाराष्ट्र सिंचन कायदा 1976
      • आंतरराज्य जल विवाद अधिनियम 1956
      • मुंबई कालवे नियम -१९३४
      • मुंबई कालवे नियम -1879
      • महाराष्ट्र जलसंपत्ती नियमन बाबतचे कायदे
      • जमीन अधिग्रहण कायदे
      • महाराष्ट्र नागरी सेवा नियम
    • जलनिती
    • नियमपुस्तिका
      • एम.पी.ड्ब्लु नियमपुस्तिका (इंग्रजी आवृत्ती)
      • पी.डी.एन नियमपुस्तिका
      • एम. पी. डब्लु नियमपुस्तिका
      • म.सं.सं.नियम पुस्तिका
        • नियम पुस्तिका१-खंड १
        • नियम पुस्तिका१-खंड 2
        • नियमपुस्तिका२
        • नियम पुस्तिका३
      • धरण सुरक्षितता नियम पुस्तिका -प्रकरण २
      • धरण सुरक्षितता नियमपुस्तिका -प्रकरण ७
      • धरण सुरक्षितता नियमपुस्तिका -प्रकरण ८
      • एम. पी. डब्लु लेखासंहिता
      • एम. पी. डब्लु लेखासंहिता(इंग्रजी आवृत्ती )
      • लघु पाटबंधारे नियम पुस्तिका
      • ओ एफ डी नियमपुस्तिका
      • हक्कदारी नियमपुस्तिका
      • राज्य जल आराखडा नियमपुस्तिका
      • सा.बां.वि /ज.सं.वि हँडबुक
    • सामाईक दर सूची
    • नियतकालीक प्रकाशने
      • ऊर्ध्व गोदावरीतील खरीप पाणी वापर
      • ई-बुलेटीन
      • सिंचन सध्य स्थिती दर्शक अहवाल
      • जललेखा अहवाल
      • पाटबंधारे प्रकल्पांचे स्थिरचिन्हांकन अहवाल
      • सिंचन त्रैमासिक
    • इतर प्रकाशने
      • कृषीक्षेत्रातील पाण्याची बचत आणि संवर्धन
      • महाराष्ट्र जल आणि सिंचन आयोग अहवाल जून १९९९
      • कृष्णा खोऱ्यातील सन २०१९ मधील पूरपरिस्थिती अभ्यास समिती अहवाल
      • संदर्भपुस्तिका -जलाशयांच्या क्षमतेचा अभ्यास सन १९७४-२०२०
      • सिंचननामा- पालखेड पाटबंधारे विभाग , नाशिक
      • सिंचन विषयक विशेष चौकशी समिती अहवाल
      • अभियांत्रिकी सेवा नियम पुर्नरचना समितीचा अहवाल
      • उपसा सिंचन लाभधारक यादी
        • म. कृ. खो. वि. म
        • ता. पा. वि. म.
        • गो .म.पा.वि.म.
        • को.पा.वि.म
        • वि.पा वि.म
      • पूर नियंत्रण माहिती पुस्तिका- ऊर्ध्व गोदावरी खोरे व गिरणा खोरे
      • भूजल निःसारण योजनांमुळे सुधारलेल्या क्षेत्राचा अहवाल
    • जिल्हा पुस्तिका
    • ई - कार्यशाळा सादरीकरण संग्रह
      • नलिका वितरण प्रणाली
      • जिओसिंथेटिक्स (Geosynthetics)
      • उपसा सिंचन योजना
      • पाणी वापर संस्थांचे सक्षमीकरण
      • ई - सेवा पुस्तक
      • अपयशातून शिकवण व नाविन्यपूर्ण संकल्पना
      • वेबिनार मालिका - २०२१ -20२२
      • समन्यायी पाणी वाटपातून समृद्धी -इंदोरे योजना
      • वेबिनार-BGM अस्तरीकरण
    • न्यायाधिकरण निवाडे
      • गोदावरी पाणी तंटा लवाद
      • कृष्णा पाणी तंटा लवाद
      • नर्मदा पाणी तंटा लवाद
    • ई-प्रशासन माहिती पुस्तिका
    • धरण पुनर्स्थापना व सुधारणा प्रकल्प (टप्पा २ व ३) संबंधी प्रकाशने
    • पाणी वापर संस्था संबंधित माहिती
    • महाराष्ट्रातील सहभागी सिंचन व्यवस्थापनाचे पुनरुज्जीवन
  • महामंडळे व संस्था
    • महाराष्ट्र कृष्णा खोरे विकास महामंडळ
      • म.कृ.खो.वि.म. कायदा
      • नियामक मंडळ ठराव
      • म कृ खो वि म- सुधारित प्र.मा./प्र.मा.आदेश
      • वार्षिक अहवाल
      • परिपत्रके व पत्रे
      • म.कृ.खो.वि.म-नागरिकांची सनद
    • विदर्भ पाटबंधारे विकास महामंडळ
      • वि.पा.वि.म. कायदा
      • वि .पा.वि .म.-नियामक मंडळ ठराव
      • सु.प्र.मा /प्र.मा. आदेश
      • वि.पा.वि.म.-वार्षिक अहवाल
      • वि .पा.वि .म-परिपत्रके व पत्रे
      • वि.पा.वि.मं-नागरिकांची सनद
    • तापी पाटबंधारे विकास महामंडळ
      • ता.पा.वि.म. कायदा
      • ता.पा.वि.म.-नियामक मंडळ ठराव
      • ता.पा.वि.म.- सु.प्र.मा./प्र.मा.आदेश
      • ता.पा.वि.म.- वार्षिक अहवाल
      • ता.पा.वि.म.-परिपत्रके व पत्रे
      • ता.पा.वि.म.-नागरिकांची सनद
    • गोदावरी मराठवाडा पाटबंधारे विकास महामंडळ
      • गो.म.पा.वि.म. कायदा
      • गो.पा.वि. मं -नियामक मंडळ ठराव
      • गो.पा.वि.मं.-सु.प्र.मा./प्र.मा. आदेश
      • गो.पा.वि.मं-वार्षिक आहवाल
      • गो.पा.वि.म.-परिपत्रके व पत्रे
      • गो.पा.वि.मं.-नागरिकांची सनद
    • कोकण पाटबंधारे विकास महामंडळ
      • को.पा.वि.म. कायदा
      • को.पा.वि.मं-नियामक मंडळ ठराव
      • को.पा.वि.मं.-सु.प्र.मा./प्र.मा.आदेश
      • को.पा.वि.मं,-वार्षिक अहवाल
      • को.पा.वि.मं.-परिपत्रके व पत्रे
      • को.पा.वि.मं.-नागरिकांची सनद
    • महासंचालक , संकल्पचित्र, प्रशिक्षण, जलविज्ञान, संशोधन व धरण सुरक्षा , नाशिक
      • जलविज्ञान प्रकल्प व धरण सुरक्षितता
      • महाराष्ट्र अभियांत्रिकी प्रशिक्षण प्रबोधिनी
      • महाराष्ट्र अभियांत्रिकी संशोधन संस्था
      • पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय
      • मध्यवर्ती संकल्पचित्र संघटना
    • मु.अ.(स्थापत्य) जलविद्युत प्रकल्प व गुण नियंत्रण
    • मुख्य लेखा परीक्षक जल लेखा छ.संभाजी नगर
    • खारभूमी प्रकल्प
    • यांत्रिकी विभाग
      • यांत्रिकी विभागाचे संकेतस्थळ
      • यांत्रिकी विभाग अंतर्गत निवीदा बाबतची माहिती
  • जलसंपदा प्रकल्प
    • जलसंपदा प्रकल्प
      • कार्यक्रम अंदाजपत्रक
        • कार्यक्रम अंदाजपत्रक २०२१-२२
        • कार्यक्रम अंदाजपत्रक २०२3-२4
    • जलविद्युत प्रकल्प
      • डब्ल्यूआरडीद्वारे हायड्रो प्रकल्प
      • बीओटी द्वारे हायड्रो प्रकल्प
  • निविदा
    • ई-निविदा
      • महाराष्ट्र शासनाची ई-निविदा यंत्रणा-नॅशनल इन्फॉर्मेटिक सेंटर
    • १० लाखांपर्यंत निविदा सूचना
  • माहिती अधिकार
    • माहिती अधिकार अधिनियम-२००५
    • माहिती अधिकार अधिनियम-२००५ (मराठी)
    • परिपत्रके
    • डाउनलोड्स
    • स्वयंप्रेरणेने प्रकाशित केलेली माहिती-१ ते १७ बाबी
    • ऑनलाइन माहिती अधिकार प्रणाली
    • वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
  • जल आराखडा
    • एकात्मिक राज्य जल आराखडा
    • गोदावरी खोरे जल आराखडा
    • कृष्णा खोरे जल आराखडा
    • तापी खोरे जल आराखडा
    • पश्चिम वाहिनी नद्या जल आराखडा
    • नर्मदा खोरे जल आराखडा
    • महानदी खोरे जल आराखडा
    • जल आराखडा नकाशे
  • MahaWRD- यूट्यूब चेंनेल
  • सरळसेवा भरती
    • सरळसेवा भरती सन-2019
    • सरळसेवा भरती सन २०२३
  • जलभूषण पुरस्कार
    • ऑनलाईन नामांकन अर्ज भरवयाची लिंक
    • जलभूषण पुरस्कार संबधी शासन निर्णय/परिपत्रके
    • जलभूषण पुरस्कार- विजेत्यांची यादी
  • नागरिक सेवा
    • नागरिकांची सनद
    • पुणे महानगरपालिका पाणी वापर
    • सेवांचा अधिकार
  • आजचा पाणीसाठा व पुर स्थितीचा अहवाल
    • आजचा पाणीसाठा
    • राज्यातील पूर स्थितीचा अहवाल (वर्ष २०२३-२४)
  • कृष्णा भिमा रिअल टाइम डीएसएस
  • पूर रेषा नकाशे
  • ई-प्रशासन प्रकल्प
    • प्रवाह
    • बिगर सिंचन देयक प्रणाली
    • ई-सेवा पुस्तक
    • ई-बिल
    • कालवा संकल्पन
    • लेखा व्यवस्थापन प्रणाली
      • प्रत्यक्ष वापरासाठी
      • चाचणी, प्रशिक्षण व सराव
    • गुणनियंत्रण आणि साहित्य चाचणी प्रणाली
      • प्रत्यक्ष वापरासाठी
      • चाचणी, प्रशिक्षण व सराव
    • अंदाजपत्रक व प्रारुप निविदा प्रस्ताव
      • प्रत्यक्ष वापरासाठी
      • चाचणी, प्रशिक्षण व सराव
  • कर्मचारी कॉर्नर
    • महिला लैंगिक छळ तक्रार पेटी
    • ई-मेल आयडी यादी
    • ई-मेल सेवा
      • ई-मेल सेवा लॉगिन
      • एनआयसी वापरकर्ता मॅन्युअल
    • पत्र पेटी
    • जेष्ठता सूची
      • स्थापत्य
      • यांत्रिकी व विद्युत
    • आजचे वाढदिवस
    • महिन्यातील निवृती
  • बाह्य दुवे
    • महाराष्ट्र शासन
    • महाराष्ट्र जलसंपत्ती नियमन प्राधिकरण
    • जल शक्ति मंत्रालय जल संपदा, नदी विकास व गंगा संरक्षण विभाग
    • केंद्रीय जल आयोग
    • भारत जल संसाधन सूचना प्रणाली
    • भारतीय हवामान विभाग- पावसाची माहिती
    • महाटेंडर-आनलाईन निविदासाठी NIC पोर्टल
    • जेम-शासकीय खरेदी प्रणाली
    • सेवार्थ- वेतन देयक तयार करण्यासाठी
    • वेतानिका-वेतन निश्चिती व पडताळणी
    • महालेखापाल कार्यालयाशी ताळमेळ
    • एसबीआय सी एम पी
    • महासंचालक, जल व भूमी व्यवस्थापन संस्था - वाल्मी
  • मोबाइल ऍप दुवे
    • गुणनियंत्रण ऍप
  • शासन निर्णय
अद्ययावत बातम्या
  • व्यावसायीक परिक्षा वेळापत्रक (गट- अ... व्यावसायीक परिक्षा वेळापत्रक (गट- अ ) + more
  • मजनिप्रा "सदस्य जलसंपदा अभियांत्रिकी " पदाच्या... मजनिप्रा "सदस्य जलसंपदा अभियांत्रिकी " पदाच्या नियुक्तीबाबत + more
  • व्या.प- अभावित पदांकरिताचे शासन... व्या.प- अभावित पदांकरिताचे शासन पत्र + more
  • मेटा- व्यावसायीक परीक्षा – नमुना... मेटा- व्यावसायीक परीक्षा – नमुना प्रश्नसंच +अधिक
  • तुम्ही आता येथे आहात
  • मुख्य-पृष्ठ
  • महामंडळे व संस्था
  • महासंचालक , संकल्पचित्र, प्रशिक्षण, जलविज्ञान, संशोधन व धरण सुरक्षा , नाशिक
  • पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय
  • Print

पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय

संचालनालयाची स्थापना

स्वातंत्र्यपूर्व काळात भाटघर धरण (निरा कालवा) व भंडारदरा धरण (प्रवरा नदीवर व संबंधित कालवे) यांच्या लाभक्षेत्रात पाणथळ व क्षारयुक्त जमिनींचे प्रमाण वाढले होते. त्यांची कारणे शोधण्यासाठी तसेच खराबा जमिनी कशाप्रकारे सुधारता येतील यासाठी विशेष अभ्यास करुन उपाययोजना करण्यासाठी विशेष पाटबंधारे विभाग हा इ.स.1916 मध्ये पुणे येथे स्थापन करण्यात आला. सर क्लॉड इंग्लीस हे या विभागाचे प्रथम कार्यकारी अभियंता म्हणून कार्यरत होते. सिंचन क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात वाढ होत गेल्याने व जल व्यवस्थापनाशी निगडित असलेले प्रश्न हाताळण्याच्या दृष्टीने सदरच्या विभागाचे रुपांतर इ.स. 1969 साली सध्याच्या पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालयात करण्यात आले. असे कार्य करणारे आपले एकमेव राज्य आहे. दुसऱ्या सिंचन आयोगाने 1999 मध्ये शासनाला सादर केलेल्या खंड-1, प्रकरण दोनमध्ये या यंत्रणेची आवश्यकता नमूद केलेली आहे.

Organization Chart

संचालनालयाकडून करण्यात येत असणारी विविध कामे :

1. बाधित क्षेत्र निर्मूलन : क्षेत्रीय पाहणी, खराबा क्षेत्र निश्चित करणे व चर योजना कार्यान्वित करणे.

2. जलसंपदांतर्गत लाभक्षेत्राचे सिंचनपूर्व व सिंचनोत्तर मृद सर्वेक्षण.

3. संशोधन अभ्यास : पाटबंधारे व्यवस्थापन, मृदा व्यवस्थापन, भूजल व्यवस्थापन याबाबतचे संशोधन अभ्यास. क्षेत्रीय (फिल्ड) व शोध निबंध (पेपर स्टडी) असे दोन प्रकारचे संशोधन अभ्यास.

4. प्रदेश कार्यालयाकडून प्राप्त होणारी पाणी वापर संस्थांची माहिती संकलित करुन शासनास सादर करणे.

5. 'महाराष्ट्र सिंचन विकास' हे त्रैमासिक प्रकाशन व वितरण करणे.

6. राज्य व राष्ट्रीय स्तरावरील प्रदर्शनांमध्ये जलसंपदा विभागाचे प्रतिनिधित्व.

7. दूरदर्शनवरील कृषिदर्शन कार्यक्रमाचे समन्वयन.

8. महाराष्ट्र भूविकास महामंडळ बंद करण्याच्या कार्यवाहीसंबंधीचा निपटारा.

9. प्रधानमंत्री कृषी सिंचाई योजना अंतर्गत महाराष्ट्रातील मोठ्या व मध्यम प्रकल्पांचे समवर्ती मूल्यमापन अहवाल (Concurrent Evaluation Report) केंद्रीय जल आयोग, पुणे व नागपूर यांना सादर करणे.

10. अराजपत्रित ब, क व ड कर्मचाऱ्यांसंबंधी परिमंडळीय कामकाज.

 

1. बाधित क्षेत्र निर्मूलन : क्षेत्रीय पाहणी, खराबा क्षेत्र निश्चित करणे व चर योजना कार्यान्वित करणे:

पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालयामार्फत महाराष्ट्र राज्यातील सर्व मोठ्या व निवडक मध्यम प्रकल्पांच्या लाभक्षेत्रातील पाणथळ व क्षारयुक्त क्षेत्राचे सनियंत्रण केले जाते तसेच कालव्यांच्या लाभक्षेत्रातील विहिरीच्या पाण्याच्या पातळीचे नियतकालिक निरीक्षणे घेण्याचे काम केले जाते. कालव्यांच्या लाभक्षेत्रातील वेगवेगळ्या ठिकाणांहून मातीचे नमुने ऑगरद्वारे घेऊन संकलित केले जातात आणि त्याची EC value आणि pH value यांची प्रयोगशाळेत चाचणी केली जाते व त्यानुसार खराबा क्षेत्र निश्चित केले जाते.

मोठ्या व मध्यम प्रकल्पांच्या लाभक्षेत्रातील विहिरींची निरीक्षणे पावसाळ्यापूर्वी मार्च-एप्रिल-मे महिन्यात, तर पावसाळ्यानंतरची निरीक्षणे नोव्हेंबर-डिसेंबर-जानेवारीमध्ये घेतली जातात. निरीक्षणामध्ये आढळलेल्या भूजल पातळीनुसार पाणथळ क्षेत्र ठरविले जाते. जेव्हा विहिरींची संख्या कमी असते, तेव्हा ऑगर बोअर घेऊन पाणथळ क्षेत्र निश्चित केले जाते. सिंचनाच्या दृष्टीने विहिरींच्या पाण्याची तपासणी चार वर्षातून एकदा म्हणजे लीप वर्षात केली जाते.

महाराष्ट्रातील बाधित क्षेत्र, पूर्ण झालेल्या चर योजना आणि सुधारलेले क्षेत्र :

नीरा, कृष्णा, प्रवरा, ऊर्ध्व पेनगंगा, घोड, तसेच खोल काळी माती असणाऱ्या जायकवाडी, उजनी, मांजरा अशा प्रकल्पांवर बाधित क्षेत्र आढळून आलेले आहे. जलनि:सारण योजनांमुळे खराबा क्षेत्रात होणारी सुधारणा ही चर योजनांची देखभाल, नैसर्गिक नाल्यांची निचरा शक्ती, मातीची खोली व निचरा शक्ती इत्यादी बाबींवर अवलंबून असते. सद्यस्थितीत राज्यातील बाधित क्षेत्र खालीलप्रमाणे आहे -

 

प्रादेशिक विभाग

कालव्यांची संख्या

निरीक्षणाखालील क्षेत्र (हे) ICA (Ha)

पाणथळ क्षेत्र (हे.)

क्षारपड क्षेत्र (हे.)

अदिच्छादित क्षेत्र (हे)

निव्वळ बाधित क्षेत्र (हे)

पुणे

33

723597

7803

10469

0

18272

नाशिक

20

378884

748

1876

0

2624

औरंगाबाद

9

453189

644

908

165

1387

नागपूर

6

53500

119

2

2

119

अमरावती

16

153006

64

9

3

70

कोकण

11

40696

0

0

0

0

एकूण

95

1802872

9378

13264

170

22472

 अदिच्छादित क्षेत्र (Overlapped Area ) म्हणजे असे क्षेत्र की जे पाणथळ व क्षारयुक्त असे दोन्हीही आहे.

निव्वळ बाधित क्षेत्र = (पाणथळ क्षेत्र) + (क्षारपड क्षेत्र) - (अदिच्छादित क्षेत्र))

 

 

वरीलप्रमाणे एकूण बाधित क्षेत्र 22472 हे. आहे. बाधित क्षेत्र निर्मूलनाकरिता संचालनालयाने 900 चर योजना पूर्ण केलेल्या आहेत. पूर्ण झालेल्या चर योजनांमुळे एकूण 52009 हेक्टर एवढे क्षेत्र सुधारलेले आहे.

अ.क्र.

प्रादेशिक विभाग

पूर्ण झालेल्या चर योजना (संख्या)

संरक्षित क्षेत्र(हे)

अंदाजपत्रकीय बाधित क्षेत्र (हे)

बाधित क्षेत्र (हे)

सुधारलेले क्षेत्र (हे)

1

पुणे

422

87334

26734

9349

17385

2

नाशिक

241

86838

27854

1159

26695

3

औरंगाबाद

228

57755

8036

324

7712

4

नागपूर

0

0

0

0

0

5

अमरावती

9

711

224

7

217

6

कोकण

0

0

0

0

0

 

एकूण

900

232638

62848

10839

52009

 

2. मृद सर्वेक्षण : पाटबंधारे प्रकल्पांच्या लाभक्षेत्रातील सिंचन पूर्व व सिंचनोत्तर मृद सर्वेक्षण कामे :

प्रकल्प लाभक्षेत्रातील मातीच्या विविध गुणधर्माचा अभ्यास करुन जमिनीचा उंच सखलपणा तसेच जमिनीची जलनि:सारण क्षमता विचारात घेऊन जमिनींची सिंचनाचे दृष्टीने 1 ते 6 वर्गात वर्गवारी करणे हा सर्वेक्षणाचा मुख्य उद्देश आहे. मृद व्यवस्थापन, भू-विकास व जलनि:सारणाच्या कामाची आखणी करताना मृद सर्वेक्षण नकाशा व अहवाल असतो. प्रकल्पांची पीक प्रमाण रचना ठरविताना मृद सर्वेक्षणाचा उपयोग होतो.

 

3. संशोधन अभ्यास :

संचालनालयांतर्गत जल व्यवस्थापन व इतर निगडीत विषयांवर उपयोजीत (Applied) स्वरुपाचे संशोधन काम करण्यात येते. यामध्ये दोन प्रकारे संशोधन अभ्यास केले जातात. (अ) शोध निबंध (पेपर स्टडी): उपलब्ध माहितीच्या आधारे करण्यांत येणा-या संशोधन अभ्यासास शोधनिबंध (पेपर स्टडी) असे संबोधण्यात येते. (ब) क्षेत्रीय अभ्यास : प्रत्यक्ष निरीक्षणातून माहिती उपलब्ध करुन त्यावर आधारित अभ्यासास क्षेत्रीय अभ्यास असे संबोधण्यात येते. संचालनालयांतर्गत खालील विषयांशी निगडित संशोधन कामे करण्यात येतात. • जल व्यवस्थापनाशी निगडित संशोधन अभ्यास : यामध्ये तुषार व ठिबक सिंचन पद्धतीचा प्रवाही सिंचन पद्धतीशी तौलनिक अभ्यास, बंदिस्त नलिका वितरण प्रणालीचा अभ्यास, जललेखा अहवालामुळे क्षेत्रिय स्तरावर पाटबंधारे प्रकल्पाच्या सिंचन व्यवस्थापनेमध्ये झालेला फरक व फ़ायदा याबाबतचा अभ्यास, सिंचन व्यवस्थेत बाष्पीभवनाने होणारा पाणीनाश यांचा अभ्यास, पिकांभोवती निरनिराळ्या वस्तुंचे आवरण घालून बाष्पीभवनामुळे होणारा पाणीनाश कमी करणे इ. बाबींचा समावेश आहे. • मृद व्यवस्थापनाशी निगडित संशोधन अभ्यास : यामध्ये खोल काळ्या मातीतील निरनिराळ्या चर योजनांचा अभ्यास, मृदा व जलसंधारणाच्या आधुनिक पद्धतींचा मृदेच्या भौतिक व रासायनिक गुणाधर्मांवर होणारा परिणाम अभ्यासणे इ. बाबींचा समावेश आहे. • भूजलाचा अभ्यास : यामध्ये भूजल प्रदुषणाचा अभ्यास, पाझर तलावाच्या कार्यक्षमतेचा अभ्यास, कोकणातील जांभ्या खडकातील भूजलाचा अभ्यास, भूमिगत बंधा-याचा अभ्यास इत्यादीचा समावेश आहे. • इतर अभ्यासामध्ये प्रधानमंत्री कृषी सिंचन योजनेतील प्रकल्पांचा मुल्यांकनाचा अभ्यास, पुनरुत्पादित विसर्गाचा अभ्यास, रासायनिक पदार्थाच्या सहाय्याने तलावातील पाण्याचे बाष्पीभवन नियंत्रित करण्याचा अभ्यास इ. बाबींचा समावेश होतो.

 

4. क्षेत्रीय मुख्य अभियंता स्तरावरून महाराष्ट्रातील पाणी वापर संस्थांबाबत प्राप्त त्रैमासिक अहवालाचे संकलन करून शासनास सादर करणे :

राज्यातील पाणी वापर संस्थांच्या प्रगती अहवालाची माहिती संकलित करुन पाणी वापर संस्थेचा तिमाही प्रगती अहवाल शासनास नियमितपणे संचालनालयाकडून सादर केली जाते.

 

5. 'महाराष्ट्र सिंचन विकास' त्रैमासिकाचे 1982 पासून अखंडपणे प्रकाशन व वितरण :

संचालनालयामार्फत 'महाराष्ट्र सिंचन विकास' हे त्रैमासिक प्रकाशित करण्यात येत असून यामध्ये जल व मृदा व्यवस्थापनासंबंधीत अद्ययावत माहिती, राज्य शासनाची नवीन धोरणे व तत्संबंधीच्या योजना, पाणथळ व क्षारपड क्षेत्र निर्मुलनाच्या क्षेत्रातील प्रगती, संशोधन अभ्यासांची ओळख करुन देणे, प्रगतीशील शेतकऱ्यांचे अभिनव प्रयोग, जलव्यवस्थापन क्षेत्रातील विविध स्तरावरील यशोगाथा प्रकाशित करणे, पाणी वापर संस्थांची निर्मिती आणि क्षमता बांधणी याबाबत प्रबोधनात्मक लेख, विविध संस्थांचे कार्यवृत्त, शासनाकडून दिले जाणारे पुरस्कार यांची माहिती प्रकाशित करणे, वेधक व महत्वपूर्ण राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय जलकृषिवार्ता संकलित करुन पुनर्प्रकाशित करणे, विशिष्ट व नाविन्यपूर्ण विषयांचा अंतर्भाव करुन विशेषांक प्रकाशित करणे इत्यादी उद्दिष्टे ठेवून त्रैमासिकाचे प्रकाशन व वितरण करण्यात येते.

आजवर 19 विशेष अंक प्रकाशित करणारे हे जलसंपदा विभागाचे एकमेव लोकाभिमुख असे प्रकाशन असून सर्व भागातील वाचकांच्या प्रेरणादायी प्रतिक्रिया या अंकास लाभत आलेल्या आहेत. 1 जानेवारी, 1 एप्रिल, 1 जुलै व 1 ऑक्टोबर रोजी हे त्रैमासिक प्रकाशित करण्यात येते. शासनाच्या अद्ययावत सूचना, निर्णय, परिपत्रके, उपक्रम यांचा अंतर्भाव या त्रैमासिकात करण्यात येतो.

 

6. राज्य व राष्ट्रीय स्तरावरील प्रदर्शनांमध्ये जलसंपदा विभागाचे प्रतिनिधित्व :

महाराष्ट्र शासन, जलसंपदा विभागामार्फत संचालनालयातर्फे अखिल केंद्र स्तरावर / राज्य स्तरावर / जिल्हा / गाव पातळी स्तरावर आयोजित होणाऱ्या शेती व औद्योगिक प्रदर्शनात भाग घेतला जातो. महाराष्ट्रात जलसंपदा विभागाने केलेल्या प्रगतीची माहिती लोकांपर्यंत, शेतकऱ्यांपर्यंत पोचविण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो. निरनिराळ्या स्तरावरील प्रदर्शनांमध्ये कक्ष उभारुन सक्रिय भाग घेतला जातो.

केंद्र सरकारच्या जलसंसाधन मंत्रालयामार्फत दरवर्षी जलसप्ताहामध्ये (IWW) नवी दिल्ली येथे भरवण्यात येत असलेल्या प्रदर्शनात महाराष्ट्र शासन, जलसंपदा विभागाच्या दालनाच्या उभारणीचे व माहिती प्रदर्शित करण्याचे काम संचालनालयामार्फत करण्यात येते. या राष्ट्रीय स्तरावरील प्रदर्शनात केंद्र शासनाचे उच्चपदस्थ अधिकारी, प्रतिष्ठित संशोधक, जलव्यवस्थापक, संस्था, शेतकरी व सर्वसामान्य नागरीक यांचा मोठ्या प्रमाणावर सहभाग असतो. या प्रदर्शनातील दालनात महाराष्ट्र शासनाने जलसंपदा खात्यामार्फत केलल्या विविध योजना, प्रगती याबाबतची माहिती दिली जाते.

 

7. पुणे व मुंबई दूरदर्शन वरील “कृषीदर्शन" कार्यक्रमाचे सल्लागार म्हणून समन्वयकाची जबाबदारी :

दूरदर्शनवरील 'कृषिदर्शन' कार्यक्रमात जलसंपदा विभागांतर्गत चालू असलेली विकासाची कामे, पाण्याची उपलब्धता व नियोजन, पाण्याखालील पिके, पाणी व्यवस्थापनातील नवीन तंत्रज्ञान इत्यादी माहिती शेतकऱ्यांपर्यंत पोचविण्याच्या दृष्टीने जलसंपदा विभागाचे प्रतिनिधी म्हणून संचालनालयाची नियुक्ती केली आहे. त्यानुसार जलसंपदांतर्गत वैशिष्ट्यपूर्ण कामे, यशोगाथा, लोकसहभागाचे काम, मुलाखती इत्यादी कार्यक्रम दूरदर्शनकडे प्रस्तावित करण्यात येतात.

 

8. महाराष्ट्र भूविकास महामंडळ बंद करण्याची कार्यवाही:

महाराष्ट्र भूविकास महामंडळ, पुणे बंद करण्याची कार्यवाही करण्याची जबाबदारी प्रस्तुत संचालनालयास देण्यात आली असून महाराष्ट्र भूविकास महामंडळ, पुणे अंतर्गत दोन प्रकरणे न्यायप्रविष्ट असून याबाबतची कार्यवाही प्रगतीपथावर आहे.

 

9. प्रधानमंत्री कृषी सिंचाई योजना (PMKSY) अंतर्गत प्रकल्पाचे समवर्ती मुल्यांकन (Concurrent Evaluation) सादर करणे:

राज्य शासनाकडील ज्या मोठ्या व मध्यम प्रकल्पांच्या अंमलबजावणीची कामे निधी अभावी रेंगाळली आहेत, असे प्रकल्प शिघ्रगतीने पूर्ण करण्यासाठी केंद्र शासनाने वेगवर्धित सिंचन लाभ कार्यक्रम (Accelerated Irrigation Benefit Programme) सन 1996-97 पासून सुरु केला आहे. सदर कार्यक्रमाची ऑक्टोबर-2013 मध्ये केंद्र शासनाने प्रसृत केलेल्या सुधारीत मार्गदर्शक सूचनेतील परिच्छेद 4.13 नुसार प्रकल्पांचे समवर्ती मुल्यमापन (Concurrent Evaluation) निधी उपलब्ध करण्याचे कालावधीत प्रत्येक आर्थिक वर्षाच्या अखेरीस करणे राज्य शासनावर बंधनकारक करण्यात आले आहे. सदरचे समवर्ती मुल्यमापन करण्याची जबाबदारी शासनाने दिनांक 07.03.2014 चे शासन निर्णयान्वये अधीक्षक अभियंता व संचालक, पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय, पुणे यांचेमार्फत सादर करणेबाबत आदेशित केले आहे.

 

10. अराजपत्रित ब, क व ड कर्मचाऱ्यांसंबंधी परिमंडळीय कामकाज:

अराजपत्रित ब, क व ड कर्मचाऱ्यांसंबंधी ज्येष्ठता, बदली, पदोन्नती व अनुषंगिक न्यायालयीन प्रकरणे इत्यादी परिमंडळीय कामकाज देखील संचालनालयाकडून करण्यात येते.

 

11. प्राप्त पुरस्कारांची माहिती :

संचालनालयामार्फत प्रकाशित करण्यात येणा-या “महाराष्ट्र सिंचन विकास” या त्रैमासिकास राष्ट्रीय जल पुरस्कार 2018 या पुरस्कार सोहळ्यात स्थानिक नियतकालिक या श्रेणीमध्ये प्रथम पुरस्कार प्राप्त झाला असून सदर पुरस्कार केंद्रीय जलसंधारण मंत्री मा. श्री. नितीन गडकरी यांच्या हस्ते प्रदान करण्यात आला.

 

12. संपर्क :

• श्री. बा. ज. गाडे,
अधीक्षक अभियंता व संचालक,
पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय,
8, मोलेदिना पथ, पुणे - 411 001

• श्री. ओ.भ. शेंडूरे,
कार्यकारी अभियंता व उपसंचालक,
पाटबंधारे संशोधन व विकास संचालनालय,
8, मोलेदिना पथ, पुणे - 411 001

• दूरध्वनी क्र.1 : 020-26360912
दूरध्वनी क्र.2 : 020-26360991

• इमेल - sedirdpn@gmail.com

 

  • स्वामित्व हक्क धोरण
  • अस्वीकरण आणि धोरणे
  • मदत
  • वापरसुलभता
  • साईटमॅप

© जलसंपदा विभाग, महाराष्ट्र शासन, भारत यांचे हे अधिकृत संकेतस्थळ आहे. सर्व अधिकार सुरक्षित. | महाराष्ट्र माहिती तंत्रज्ञान

  • Government of India
  • Government of Maharashtra
  • GIGW
  • CSS Validator
  • HTML Validator